A ~ 170 Civarında Bulunan Nötronca Fakir Çekirdekler, Nükleer Modeller ve Ortalama Ömür Hesapları

Bahadır SAYGI

Ege Üniversitesi

Fizik Bölümü

Özet: Çekirdek çok parçacıklı bir kuantum sistemidir. Temel olarak çekirdeğin içerisinde meydana gelen fiziksel olayları açıklamak için genelde iki yaklaşım kullanılmaktadır; tek parçacık kabuk modeli ve kolektif model. Çekirdeğe ait nükleer seviyelerin ortalama ömürleri ölçülerek, nükleer seviyeler arası geçişlerin indirgenmiş geçiş olasılıkları hesaplanır. Deneysel olarak ortaya konan bu değerlerle modellerin öngörüleri karşılaştırılır ve ele alınan modelin deneysel gözlemle olan ilişkisi test edilir. Ayrıca araştırılan çekirdeğin kolektif hareket mi yoksa tek parçacık hareketi mi yaptığına karar verilir. Bu hareket türünün tespiti ilk uyarılmış seviyelerin enerjilerine bakılarak anlaşılsa da, ortalama ömür tayinleri daha kesin sonuçlar vermektedir. Uyarılmış seviyelerin ortalama ömürleri hem doğrudan olarak hem de dolaylı olarak ölçülebilmektedir. Doğrudan ölçümlerde yaygın olarak kullanılan yöntemlerden bir tanesi Doppler kayması tekniğidir. Bu teknik, füzyon buharlaşma, Coulomb uyarılma ya da nükleon değiş tokuşu gibi bir çok farklı reaksiyon tipine uygulanabilmektedir.

Bu seminerde, Finlandiya’nın Jyväskylä şehrindeki hızlandırıcı laboratuvarında bulunan JUROGAMII + RITU + GREAT deney düzeneği kullanılarak füzyon buharlaşma reaksiyonları ile üretilen nötronca fakir tungsten ve osmiyum çekirdeklerinden plunger cihazı yardımı ve Doppler kayması tekniği kullanılarak elde edilen sonuçlardan ve Türkiye’nin içinde bulunduğu uluslararası projelerden bahsedilecektir.

Tarih : 26 Kasım 2015 Perşembe, Saat: 15:00
Yer : MSGSÜ Bomonti Yerleşkesi, Fizik Bölümü

CMS Deneyinde Yeni Parçacıkların İki-jet Olay Topolojisinde Aranması

Sertaç Öztürk

Gaziosmanpaşa Üniversitesi

Fizik Bölümü

Özet: Standart Model (SM) atom altı parçacıkları ve etkileşimlerini açıklayan en doğru kuram olmasına karşın cevap veremediği bazı sorular vardır. Bu sorulara cevap verebilmek için SM’in ötesindeki bir çok kuram, çok kısa ömürlü yeni rezonans parçacıkların varlığını öngörmektedir. Bu yeni parçacıklar yüksek dallanma oranlarıyla son durumda iki yüksek enerjili jet oluşturacak olan iki partona bozunabilirler.

Bu seminerde, CMS deneyinde iki-jet olay topolojisi kullanılarak yeni parçaçıkların aranmasına ait yöntemler ve sonuçlar ele alınacak, ve gelecekte iki-jet rezonansı araştırmalarına katkı yapması beklenen parton çifti etiketleme yönteminden bahsedilecektir.

Tarih : 19 Kasım 2015 Perşembe, Saat: 15:00
Yer : MSGSÜ Bomonti Yerleşkesi, Fizik Bölümü

Microstate solutions from black hole deconstruction

Dieter Van den Bleeken

Boğaziçi Üniversitesi

Fizik Bölümü

Özet: After a review of the deconstruction proposal to explain the Bekenstein-Hawking entropy of a particular type of four dimensional extremal BPS black holes, I will discuss my recent work to put this idea on firmer footing by studying the effect of gravitational back reaction.

Tarih : 22 Ekim 2015 Perşembe, Saat: 15:00
Yer : MSGSÜ Bomonti Yerleşkesi, Fizik Bölümü

Dirac parçacıklarının yarı-klasik kinetik kuramı ve Thomas dönmesi

Ömer Faruk Dayı

İstanbul Teknik Üniversitesi

Fizik Mühendisliği Bölümü

Özet: Dirac denkleminin pozitif enerjili çözümleriyle tanımlanan matris değerli simplektik 2-form kullanılarak Dirac fermiyonlarının yarı-klasik kinetik kuramı elde edilecektir. Dağılım fonksiyonun düzgün tanımı helisite bazında yapılacaktır. Bu baz dönüşümü kütlesiz limit için de gereklidir. Bu formülasyon kullanılarak kinetik kuramda Thomas dönmesinin nasıl ele alınması gerektiği bulunacaktır. Thomas dönmesinin Berry ayar alanlarına benzer bir katkı verdiği gösterilecektir.

Tarih : 15 Ekim 2015 Perşembe, Saat: 15:00
Yer : MSGSÜ Bomonti Yerleşkesi, Fizik Bölümü

Ortanca Kütleli Karadelikler Var Mı?

Kazım Yavuz Ekşi

İstanbul Teknik Üniversitesi

Fizik Mühendisliği Bölümü

Özet: Astrofiziksel karadelikler ya ikili bir yıldız sisteminde yer alıp eşlikçisinden kütle aktarımı yapan, yıldız evrimi sonucunda ortaya çıkmış, 5-20 güneş kütlesinde nesneler (yıldız-kütleli karadelik) ya da galaksilerin özeğinde yer alan çok büyük kütleli (M~10^6-10^9 güneş kütlesi) nesneler (süper-kütleli karadelik) olarak karşımıza çıkmaktadır. 2000’lerin başlarından itibaren sınıflandırılan aşırı-parlak X-ışını kaynakları (AXK’lar) yıldız kütleli bir karadelikten beklenebilecek ışıma gücünün 2-3 mertebe üzerinde ışıma yapan nesneler olmaları ve galaksi özeğinden uzak olmaları dolayısıyla her iki sınıfa da dahil edilememiştir. Bir görüşe göre bu nesneler hüzmelenmiş ışımaları bize yönelmiş olduğundan aşırı parlak görünen yıldız-kütleli karadeliklerdir. Bir başka görüşe göre ise eş-yönlü ışıma yapan ortanca kütleli (M ~ 10^3-10^4 güneş kütlesi) karadeliklerdir. Ortanc! a kütleli karadelik fikri çekici bir yenilik olmasına karşın bu nesnelerin oluşumuna giden astrofiziksel yollar çok olanaklı görünmemektedir.

Ekim 2014’te M82 galaksisindeki bir AXK’dan X-ışını atımlarının gözlemlenmesi bu nesnenin eşlikçisinden kütle aktarımı yapmakta olan 1.37 s dönme peryoduna sahip bir nötron yıldızı olduğunu göstermiştir [1]. Bu nesnenin dönme frekansının büyüme hızının yüksek oluşu ise dipol manyetik alanının yüksek olduğuna (B > 10^13 G) işaret etmektedir [2]. Bu yüksek manyetik alan hem eşlikçiden gelen maddeyi yıldızın manyetik kutuplarına kanallayarak dönme peryodundaki X-ışını atımlarını modüle etmekte, hem fotonların elektronlardan saçılma tesir kesitini küçülterek ışıma basıncı ile gravitasyonun dengelendiği kritik ışıma gücünü (Eddington limiti) yükseltmekte hem de ışımanın hüzmelenmesini olanaklı kılmaktadır. AXK’ların ne kadarının nötron yıldızı olduğu, ortanca kütleli karadeliklerin var olup olmadıkları yüksek enerji astrofiğinin sıcak konularıdır.

 
[1] Bachetti et al. (2014) Nature, Volume 514, Issue 7521, pp. 202-204 (http://arxiv.org/abs/1410.3590)
[2] Ekşi et al. (2015) Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters, Volume 448, Issue 1, p.L40-L42 (http://arxiv.org/abs/1410.5205)

Tarih : 8 Ekim 2015 Perşembe, Saat: 15:00
Yer : MSGSÜ Bomonti Yerleşkesi, Fizik Bölümü